“AQLLI” HISOBLAGICHLAR BO‘YICHA UMUMIY MA’LUMOT

        “AQLLI” GAZ HISOBLAGICHLAR BO‘YICHA UMUMIY MA’LUMOT “AQLLI” HISOBLAGICHLARNI O‘RNATISHNING HUQUQIY ASOSLARI:

      O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019 yil 9 iyuldagi “Iqtisodiyot va aholini energiya manbalari bilan barqaror ta’minlash, neft va gaz sanoatini boshqarish tizimini moliyaviy sog‘lomlashtirish va takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ–4388-sonli qarori bilan “Hududgazta’minot” AJ zimmasiga barcha toifadagi iste’molchilar uchun tabiiy gazni boshqarish va hisobga olishning avtomatlashtirilgan tizimini joriy etish vazifasi yuklatildi.

     Davlat rahbarining mazkur qarori talablaridan kelib chiqib, barcha toifadagi iste’molchilar uchun zamonaviy gaz hisoblagichlarini o‘rnatilishi majburiy bo‘lib, uni o‘rnatishdan bosh tortishga yo‘l qo‘yilmaydi.

“AQLLI” HISOBLAGICHLARNI O‘RNATISHNING DOLZARBLIGI:

Respublika bo'yicha tabiiy gaz iste’molchilarining 94 foiziga elektron gaz hisoblagichlari o‘rnatilgan.
 

     Hozirda foydalanishdagi hisoblagichlarning ma’nan va jismonan eskirganligi sababli ularning aniqlik darajasi, ya’ni ruhsat etilgan xatolik ko‘rsatgichlari belgilangan me’yorlardan ancha yuqori bo‘lgan. Mazkur holatni inobatga olib, mavjud kamchiliklarni bartaraf etish hamda hisob-kitoblarni tartibga solish maqsadida “aqlli” hisoblagichlarni o‘rnatish masalasi dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.

ESKI HISOBLAGICHLAR – NOANIQ KO‘RSATGICHLAR

       Hisoblagichlarning xatoliklar darajasi belgilangan me’yorlardan oshib ketadi. Bundan tashqari, bugungi kunda ayrim turdagi hisoblash uskunalari ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqarishdan olingan bo‘lib, ularga texnik xizmat ko‘rsatish ham o‘z-o‘zidan to‘xtatilgan.

       Iste’molchilar tez-tez duch keladigan yana bir muammo bu – ko‘rsatgichlardagi nomuvofiqlik. Bunda, hisoblagichda boshqa ko‘rsatgich, billing tizimida esa umuman boshqa raqamlar qayd etilmoqda. Natijada iste’molchining kayfiyati buzilib, uning turli xil tekshiruv jarayonlari, jumladan, ko‘p yillardagi to‘lov kvitansiyalarini yig‘ish ehtimoli hamda tegishli tashkilotlarga betinim qatnash va soatlab navbatlarda kutish kabi salbiy holatlarni boshidan kechirishga to‘g‘ri keladi.

         “Aqlli” hisoblagichlarni o‘rnatish zarurati, eng avvalo, mamlakatda gaz iste’moli va hisobga olishni nazorat qiluvchi zamonaviy ma’lumotlarni yig‘ish uchun yagona boshqaruv tizimi yo‘qligidan kelib chiqgan edi. Buning natijasida gaz ta’minotchisi va energiya kompleksining yana bir qator tuzilmalari yuzlab milliard so‘mlarni yo‘qotishgan. Bundan tashqari, aholi orasida iste’mol qilingan tabiiy gaz uchun debitor qarzdorlar soni ham ko‘payib ketgan.

       Amaldagi tartibga muvofiq, iste’mol qilingan "zangori yoqilg‘i" uchun to‘lov har oyning 10-sanasigacha to‘lanishi lozimligi barcha iste’molchilar uchun sir emas. Ammo amaliyot, aslida hammasi boshqacha ekanligini, ya’ni iste’mol qilingan yoqilg‘i uchun haddan ziyod katta qarzlar vujudga kelayotganini ko‘rsatgan.

      Tabiiy gazni hisobga olishni nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimini sohaga tadbiq etish orqali, tizimda qarzdorlik bilan bog‘liq muammo va uzilishlarni vujudga kelishini oldi olinadi, yo‘qotishlarni kamaytirish hamda "zangori yoqilg‘i"dan noqonuniy foydalanish holatlari to‘g‘risida ta’minotchini vaqtida ogohlantirilishiga erishiladi.

      “Aqlli” hisoblagichlar iste’molchining yoqilg‘i sarfini yuqori aniqlik bilan o‘lchab, real vaqt rejimida ma’lumotlarni uzatadi, natijada debitor qarzdorlar soni sezilarli darajada kamayib, gazni hisobga olishning billing tizimidagi ko‘rsatgichlar o‘zgarishiga inson omili ta’sirini bartaraf etilishiga olib keladi.

“AQLLI” HISOBLAGICHLARNI O‘RNATISH JARAYONI:

      “Aqlli” hisoblagichlarni o‘rnatish bilan bog‘liq barcha ishlar "Hududgazta’minot" AJ zimmasiga yuklatilgan. Mazkur jarayon o‘z ichiga gaz hisoblagichlarini o‘rnatish, ma’lumotlarni yig‘ish, qayta ishlash va uzatish, aloqa liniyalarini yotqizish hamda zarur telekommunikasiya moslamalarini o‘rnatish kabilarni qamrab oladi.

       Bunda, alohida e’tibor qaratish lozim bo‘lgan jihati shuki, ro‘yxatdan o‘tgan aholi iste’molchilarga "aqlli" hisoblagichlar "Hududgazta'minot" AJ hisobidan bepul o‘rnatiladi. Ma’lumot uchun, O‘zbekistonda moʻtadil inflyasiya tufayli narxlar va tariflarning tabiiy indeksasiyasi kuzatilmoqda. Shunga mos ravishda "aqlli" hisoblagichlarni o‘rnatish harajatlari iste’molchilarga qo‘shimcha yuk bo‘lmaydi.